Kushtetuta e Kosovës është kushtetutë e tipit transicional e cila bashkëjeton dhe bashkëvepron me organizatat ndërkombëtare , ajo ka edhe disa dilema që sillen vërdallë e që kanë të bëjnë me sovranitetin e vendit. Sfida me e madhe ishte zbatimi i saj ne veri te shtetit te Kosovës.Kushtetuta u shkel disa here edhe herën e fundit nga kryeministrit qe njihet si Qeveri 51 ditëshe.Kushtetuta u shkel nga dy president dhe nga nje kryeministër..

Ka situata të vazhdueshme  ku tentohet politika ta sfidoj kushtetutën e shtetit

Kjo kushtetutë tentohet te sfidohet nga politika e përditshme ne vend, mos njohja e saj apo me qëllime te tjera partitë politike tentojnë ta komentojnë dhe interpretojnë  sipas interesave te pazarit ditor,  me çka vënë dilema dhe dyshime që fare nuk i ka kjo kushtetutë, ka edhe persona qe i bëjnë interpretime fare pa i njohtë  interpretimet, normal që të gjithë mund të interpretojnë por zyrtarisht  dhe legalisht vetëm Gjykata Kushtetuese. Subjektet politike duket te jenë shkelësit e saj më të mëdhenj ku asnjë kapitull në ligjin për gjykatën kushtetuese  nuk parasheh marrjen e masave ligjore kundrejt partive politike që shkelin kushtetutën e shtetit ose veprojnë në mënyrë antikushtetuese , Gjykata e Sllovenisë merr masa edhe ndaj subjekteve politike  që shkelin atë,a to subjekte politike që nuk respektojnë kushtetutën apo e shkelin çregjistrohen nga regjistri i partive politike. Ka edhe shumë njerëz tjerë  në  hallkamën anarkike që mbretëron në Kosovë  që nuk janë jurist apo të një anshëm  dhe interpretojnë,  që konsiderojë që po i k0ntribojnë anarkisë dhe thyerjes te parimeve legale te saj. Tentativat nuk kanë të ndalur kohërave te fundit për të vënë dilema të panevojshme mbi kushtetutën që nga viti 2014 e  deri me sot.Me kushtetutë po merren lloj-lloj njerëzish madje avokatët  që diten  merren me palujtshmëri  e në mbrëmje shkojnë në Tv  e flasin për kushtetutën,    por edhe shumë njerëz që si dihet çka bëjnë në jetën përditshme dhe çfarë profesioni kanë?Partitë politike dhe disa individ  nuk kanë hezituar që shpesh ta dërgojnë në Gjykatë Kushtetuese për  gjithçka nene të kushtetutës  , pra është bërë përpjekje e vazhdueshme të  sfidohet dhe të zhvlerësohet kushtetuta e vendit  , kuptohet këto gjera janë bërë për apetite për pushtet politike duke injoruar edhe kushtetutën e vendit. Ka pas parti deri tash  që e kanë quajt të mangët kushtetutën e vendit, realisht kushtetuta është e tipit transicional dhe mbi gjysma e saj është përshkruar nga plani i Ahtisarit ka mjaft gabime gjuhësore më çka shihet qartë se teksti origjinal është hartuar në gjuhën angleze , kurse përkthimi është mjaftë i dobët , por ka pas persona të shumtë që kanë dashtë dhe donë të marrin autorësi pa qen pjesë e punës së hartimit të kushtetutës ose kanë qen në pozita konsulenti , mos të harrojmë se ne  punën e hartimit të kushtetutës isha edhe unë ,  ishim  15 ekspert  të ndarë në grupe punuese ku dokumentacioni i punës për kushtetutën dhe propozimet tona mund të gjenden në administratën e kryeministrit ku janë ruajt propozimet po sikur edhe  emrat e anëtarëve të  grupit punues, një pjesë është e konsiderueshme marr  nga plani gjithëpërfshirës për statusin e Kosovës të presidentit  Ahtisarit, dhe pjesa tjetër është marr nga grupet punuese , përderisa është rrumbullakuar   nga ekspert ndërkombëtar . Kushtetuta e Kosovës është mjaftë gjeneroze  ajo lejon që presidenti të propozohet edhe nga jashtë partitë politike që përbëjnë kuvendin , por partitë politike kanë zgjedhë deri me tash që vet të marrin këtë post pa marr parasysh se sistemi parlamentar nuk e duron një president partiak por president që paraqet unitetin , sidoqoftë ky post deri me tash ishte monedhe për kusuritje  dhe pazare politike në mes partive për të ndarë kulaçin e pushtetit  duke bërë vazhdueshëm kalkulime më këtë post por edhe inaugurime si me kanë Kosova shtet presidencial  , të gjithë e dimë se Kosova është shtet parlamentar, sidoqoftë  tek ne në anarki gjithçka mund të ndodhë dhe po ndodhë?

Kushtetuta duhet te pësoj ndryshime kualitative

Kushtetuta e Kosovës sipas të gjitha gjasave do të pësojë ndryshime, jo pse është një kërkesë e tillë se ka shumë paqartësi , që në esencë ka aty këtu por nuk prodhon kriza , por ka pas edhe  gjera të  tillë –  probleme dhe nuk ka mundur të zbatohet praktikisht,por edhe legjislacioni i nxjerrë deri me tash nga Parlamenti i Kosovës ishte një pjesë me probleme dhe vështirësi zbatimi.

Ka shumë arsye për të aprovuar ndryshimet e propozuara nga grupi punues por duket që ngecjet janë si rezultat i natyrës politike jo vetëm vendore por edhe ndërkombëtare. Të gjithë e dimë   si ka rrjedhë zhvillimi kushtetues i Kosovës që nga viti 2001(kornizë kushtetuese ) e deri te Kushtetuta e aprovuar nga Kuvendi i Kosovës.

Zhvillimi kushtetues i Kosovës ishte dhe mbetet mjaft i dhimbshëm , ajo që duket te jetë brengosësh është se ka individ që thonë janë hartues të saj , duke pas parasysh se ata janë vetëm persona që janë  konsultuar  për bërë propozime , pjesë e grupit punues isha edhe unë ne mes 15 ekspertëve vendor,   kryesisht këtë lojë të zhvillimit kushtetues të Kosovës e ka udhëhequr bashkësia ndërkombëtare e cila është  konsultuar  edhe me palën e kosovare  por  është konsultuar  edhe me qarqet e Serbisë për të hartuar një kushtetutë që reflekton edhe kujdesin ndaj serbëve të Kosovës. Serbia edhe me herët por edhe tash është e interesuar të merret me serbet në dy segmente, në atë të të drejtave kushtetuese të serbëve të Kosovës dhe sigurinë e tyre ,sfiduese mbetet për kushtetutën  Asociacioni i Komunave Serbe, kushtetuta e Kosovës nuk parasheh askund asociacione etnike.

Pothuajse  plani serb apo strategjia serbë ka pas   mirëkuptim në qarqet ndërkombëtare dhe ne dialogun në Bruksel . Bashkësia ndërkombëtare ka arritur objektivat e saj duke i ofruar Kosovës pavarësinë ndërsa pakicës serbe të drejta  te garantuara maksimale  gati barabartë me pjesën shumicë  shqiptar  në Kosovë dhe ofrimin maksimal të sigurisë  dhe zhvillimit ekonomik te veriut te vendit  përmes fondit për veriun, pastaj  sistemin gjyqësor në veri të shtetit etj. Nuk është e rastit që si tema të tilla Kushtetuta dhe ligjet do të pësojnë ndryshime në të ardhmen , as nuk është aspak e çuditshme në radhë të parë interesimi së pari i vendoreve të ndryshojnë,  apo janë nxit që të fillojnë ndryshimin e Kushtetutës aktuale jo që ajo të hyjë në fuqi por pse jo në radhë të parë që bashkësia ndërkombëtare të shikojë se cili është interesi i institucioneve shtetërore të Kosovës për të ofruar ndryshime.

Testi është kryer tash mund të pritet apo pritet eventualisht që mblidhen komentet nga marrëveshja Kosovë –Serbi për të përafruar qëndrimet dhe pasi te jenë bërë të gjitha atëherë të fillojë të ndërtohet një kushtetua e re e Kosovës , deri me tash ishte kushtetutë kalimtare prandaj tash duhet te jetë një kushtetutë e re me e qëndrueshme për kohën dhe me e përshtatshme për qytetarët. Ishte interesant dhe tingëllonte joserioze një takim i organizuar nga Fridrih Erbert Stiftung para dy vjetëve ,    ku disa njerëz flisnin secili prej tyre dhe ndërmjet veti  merrnin  meritat personale të hartimit të kushtetutave së Kosovës historikisht,  përderisa pjesa tjetër ofronte informacione dhe asgjë tjetër , e vërteta është tjetër, kornizën kushtetuese e kishte hartuar eksperti holandez Lemon dhe ekipi i tij ,përderisa personat e tjerë vendorë kanë marrë pjesë  në cilësi konsultanti , kishin bërë komente e vërejtje të cilat kurrë nuk janë kanë pjesë e kornizës së atëhershme kushtetuese ose vetëm disa nga bërë pjesë e asaj kornize , si rezultat i kësaj në atë kohë dhanë dorëheqje dy konsultant vendor,përderisa komuniteti ndërkombëtare negocionte përmes qarqeve diplomatike edhe me autoritete Serbe për të mos harruar interesin e serbëve të Kosovës. Kjo ishte e vërteta dhe fatkeqësia të cilën as atëherë por edhe as tash nuk do të mund t’i shmangemi.

Është interesant të përmendim fakte tjera apo plane të tjera, prej asaj se Kushtetuta aktuale nuk ka nevojë të ndryshohet sepse nëse Parlamenti i Kosovës aprovon konkluzionet –“marrëveshjeve  “ me Serbinë , ajo është automatikisht e zbatueshme sepse Kushtetuta aktuale qartë definon përparësinë e marrëveshjeve ndërkombëtare ndaj ligjeve vendore edhe pse juridikisht këto  marrëveshje me Serbin nuk janë  marrëveshje ndërkombëtare por vetëm konkluzione ndërmjet dy shteteve. Mendoj se kjo kushtetutë  si akti më i lart juridik dhe politik i shtetit përkundër zbatimit të mangët në disa pjesë të shtetit pra ne veri,  dhe zbatimit   të disa kapitujve  të saj ne pjesën e institucioneve të pavarura dhe keq zbatimin e saj si  dhe disa neneve  tjera deri me tash ka arrit që shteti i Kosovës të funksionoj si duhet , në ta ardhmen ka nevojë për reformim  të kësaj kushtetute  a po më mirë me thanë sa më parë aq më mirë.

(Autori është profesor universitar dhe njohës i çështjeve politike e juridike)