Të mërkurën ishte takimi i radhës në Bruksel mes përfaqësuesve të Kosovës e Serbisë.

Pritje për takimin s’kishte as vetë organizatori, as palët e as publiku në Kosovë e Serbi.

Shkruan: Baton Haxhiu

Serbia suksesshëm ka arritur ta shndërrojë vajtje-ardhjen në Bruksel në një ekskursion të radhës pa nevojën për rezultat, e Kosova po aq suksesshëm ka rënë në kurthin e idesë se mungesa e rezultatit përbën moment tirumfalist.

Si u bë që dëshira e Serbisë për të mos i dhënë zgjidhje problemit të Kosovës u shndërrua në dëshirë edhe të Kosovës, përbën një moment sfidues për ta shpjeguar.

Hutia kolektive i ka deformuar kornizat e qëllimeve dhe korruptuar synimet.

Një shoqëri e paditur dhe e gatshme të vetëmashtrohet ka prodhuar politikanë që s’kanë nevojë për rendiment.

Një shoqëri dembele, e mësuar me dhurata, që beson se gjithçka i takon me dekret hyjnor dhe e drejta për ta gëzuar të ardhmen i është ratifikuar nga kuvendi i qiellit.

Po lexoja një ditë një tabelë që përfshinte përpjekjet për pavarësi të grupeve etnike që nga Lufta e Dytë Botërore.

Fatkeqësisht, pak vet a e dijnë se në 99 për qind të rasteve këto përpjekje përfundojnë vetëm si përpjekje.

Në shumicën e rasteve po ashtu ka shumë më shumë viktima seç patën shqiptarët në luftën për pavarësi, tepër më shumë sakrificë, jashtëzakonisht më shumë përpjekje dhe pakrahasimisht më tepër vuajtje.

Tabela tregon se derisa një numër fare i vogël kanë arritur sukses në krijimin e shteteve të pavarura, shumica kanë hasur në vështirësi të mëdha, duke përfunduar në reintegrim të dhunshëm ose paqësor.

Për të kuptuar më mirë arsyet pas suksesit dhe dështimit të këtyre përpjekjeve, le të hedhim një vështrim të detajuar në rastet e Kosovës, Timorit Lindor dhe Sudanit të Jugut, dhe të analizojmë faktorët që kanë kontribuar në suksesin e tyre.

Sa leht mund ta humbësh atë që me mund ke fituar, nëse nuk e kupton rëndesinë e fuqisë tende dhe faktorin nderkombetar si të vetmen shtyllë të perkrahjes në arritjen e qëllimit final.

Duke analizuar tabelen, qytetarëve të Kosovës dhe sidomos gjeneratave të reja, do mundohem saktesisht t’iu pershkruaj rrugetimin e suksesshem dhe të deshtuar të grupeve etnike dhe kombeve që kane kaluar nëpër histori të tmerrshme në rrugëtimin e tyre.

Kosova, nga gjithë ato përpjekje historike të kaq shumë etnive, mbetet i vetmi vend në Evropë që është pavarësuar me ndihmën ndërkombëtare pas Luftës së dytë botërore.

Kosova, pak histori

Kosova është një shembull i rrallë i asaj që mund të arrihet me mbështetjen e duhur ndërkombëtare dhe lidershipin vizionar.

Në vitin 1999, pas dekadash represioni nga regjimi serb dhe një luftë brutale, ndërhyrja ushtarake e NATO-s shënoi një pikë kthese. Bombardimet e NATO-s çuan në tërheqjen e forcave serbe dhe vendosjen e një administrate të përkohshme të OKB-së, e cila krijoi kushtet për një tranzicion të qëndrueshëm drejt pavarësisë.

Në vitin 2008, Kosova shpalli pavarësinë dhe që atëherë ka marrë njohjen e mbi 100 vendeve, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara dhe shumicën e vendeve të Bashkimit Evropian. Mbështetja ndërkombëtare, veçanërisht nga SHBA dhe BE, ka qenë jetike për stabilitetin dhe njohjen e Kosovës, duke ndihmuar në ndërtimin e institucioneve demokratike dhe në zhvillimin ekonomik të vendit.

Timori Lindor: Një Histori e Rezistencës së Gjatë

Timori Lindor është një tjetër histori suksesi, por njëra që erdhi pas dekadash luftë të përgjakshme dhe vuajtje të jashtëzakonshme. Pas pushtimit brutal nga Indonezia në vitin 1975, populli timorian filloi një rezistencë të përgjakshme që zgjati për më shumë se dy dekada. Megjithatë, në vitin 1999, një referendum i mbikëqyrur nga OKB-ja, ku shumica dërrmuese e votuesve zgjodhën pavarësinë, shënoi fillimin e një epoke të re për Timorin Lindor.

Pas një periudhe të menaxhuar nga OKB-ja dhe një mision paqeruajtës ndërkombëtar, Timori Lindor u bë zyrtarisht i pavarur më 20 maj 2002. Mbështetja nga komuniteti ndërkombëtar, përfshirë vendet si Portugalia dhe Australia, ka qenë thelbësore në sigurimin e pavarësisë dhe në ndërtimin e një shteti të qëndrueshëm.

Sudani i Jugut: Rruga e Gjatë Drejt Lirisë

Historia e Sudanit të Jugut është një nga më të ndërlikuarat dhe tragjiket, por gjithashtu një dëshmi e forcës së rezistencës së njerëzve të saj. Pas dy luftërave të përgjakshme civile kundër qeverisë së Sudanit, të cilat zgjatën për dekada dhe shkaktuan miliona viktima, Marrëveshja Gjithëpërfshirëse e Paqes e vitit 2005 shënoi një hap të madh drejt pavarësisë. Marrëveshja krijoi një periudhë tranzicioni dhe një referendum, i cili në vitin 2011 rezultoi në një votim të jashtëzakonshëm për pavarësinë.

Më 9 korrik 2011, Sudani i Jugut u bë shteti më i ri në botë. Megjithëse përballen ende me sfida të mëdha, përfshirë konflikte të brendshme dhe probleme të zhvillimit ekonomik, pavarësia e Sudanit të Jugut është një dëshmi e asaj që mund të arrihet përmes përpjekjeve të palodhura dhe mbështetjes ndërkombëtare.

Përse Kosova, Timori Lindor dhe Sudani i Jugut Patën Sukses Ndërsa Të Tjerët Jo?

E para; Ndërhyrja dhe Mbështetja Ndërkombëtare:
Të tria rastet kanë përfituar nga një ndërhyrje e fuqishme ndërkombëtare dhe mbështetje e qëndrueshme nga fuqitë globale. Kjo mbështetje ka qenë jetike jo vetëm për sigurimin e kushteve të nevojshme për pavarësi, por edhe për stabilitetin pas pavarësisë.

E dyta; Kohezioni dhe Rezistenca e Brendshme:
Në secilin rast, rezistenca e brendshme dhe struktura e organizuar e lëvizjeve për pavarësi kanë qenë kyçe. Lëvizje të tilla kanë mundur të menaxhojnë dhe koordinojnë përpjekjet për pavarësi në mënyrë efektive, duke krijuar një front të bashkuar kundër forcave shtypëse.

E treta; Marrëveshjet Paqësore dhe Proceset Demokratike:
Marrëveshjet paqësore dhe referendumet e mbikëqyrura ndërkombëtarisht kanë siguruar një rrugë të ligjshme dhe të pranuar ndërkombëtarisht për pavarësi. Këto procese kanë ndihmuar në ndërtimin e besimit dhe legjitimitetit të nevojshëm për të siguruar pavarësinë e qëndrueshme.

E katërta; Ndërgjegjësimi Ndërkombëtar dhe Humanitar:
Nivelet e larta të ndërgjegjësimit ndërkombëtar për situatat humanitare dhe të drejtave të njeriut në këto rajone kanë mobilizuar mbështetjen ndërkombëtare për kauzën e tyre. Kjo ka ndihmuar në sigurimin e mbështetjes së nevojshme për arritjen e pavarësisë.

Në përfundim, suksesi i Kosovës, Timorit Lindor dhe Sudanit të Jugut në arritjen e pavarësisë është rezultat i një kombinimi kompleks të faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm. Ndërsa këto histori frymëzuese tregojnë fuqinë e rezistencës dhe të mbështetjes ndërkombëtare, ato gjithashtu theksojnë sfidat dhe vështirësitë që shumë grupe të tjera ende përballen në përpjekjet e tyre për liri dhe vetëvendosje.

Tri raste suksesi, në mesin e dhjetëra dështimeve të dhimbshme

Pavarësia e një entiteti të ri shtetëror është një proces kompleks dhe shpesh i ndërlikuar që përfshin shumë faktorë politikë, ekonomikë, socialë dhe ndërkombëtarë.

Tabela e ofruar përfshin një listë të “De Facto States” – shteteve që kanë shpallur pavarësinë e tyre por nuk janë njohur gjerësisht ndërkombëtarisht. Këto shtete kanë pasur fate të ndryshme, nga reintegrimi me forcë ose paqësor në shtetet mëmë deri tek mbijetesa dhe njohja ndërkombëtare.

Analizë e Tabelës për Vështirësitë e Pavarësisë

Shumica e entiteteve në tabelë kanë shpallur pavarësinë e tyre pas periudhave të konfliktit të armatosur ose tensioneve të larta me shtetet mëmë. Kjo tregon se shpallja e pavarësisë shpesh ndodh si një përgjigje ndaj shtypjes, diskriminimit ose kërkesave për autonomi të paplotësuar.

Fati i Entiteteve Pavarësuese:

Disa entitete, thuhet ne biografinë e tyre , si Katanga dhe Biafra, janë reintegruar me forcë brenda disa viteve nga shpallja e pavarësisë.

Kjo sugjeron se pavarësia pa një mbështetje të fortë ushtarake dhe politike mund të jetë e paqëndrueshme.

Entitete të tjera, si Gagauzia dhe Bougainville, janë reintegruar paqësisht, duke treguar se dialogu dhe marrëveshjet paqësore mund të jenë rruga e preferuar në disa raste.

Statusi Aktual:

Shumë entitete në tabelë janë ende “gjallë”, që do të thotë se ato ende ekzistojnë si entitete të pavarura de facto.

Këto përfshijnë, ndër të tjera, Taiëanin dhe Palestinën. Për këto entitete, sfida kryesore mbetet njohja ndërkombëtare dhe pranimi në organizatat ndërkombëtare. Këtu mund të thuhet se bënë pjesë edhe Kosova.

Ndryshimet Rajonale dhe Ndërkombëtare:

Faktorët rajonalë dhe ndërkombëtarë luajnë një rol kritik në fatin e këtyre entiteteve. Ndërhyrjet ndërkombëtare, mbështetja ose kundërshtimi nga fuqitë e mëdha dhe roli i organizatave ndërkombëtare si OKB-ja janë vendimtare në përcaktimin e suksesit ose dështimit të përpjekjeve për pavarësi.

Tipi i Disappearing (zhdukja ose shkrirja):

Tabela tregon dy tipe kryesore të zhdukjes për entitetet që nuk kanë mbijetuar si të pavarura: reintegrimi i dhunshëm dhe ai paqësor.

Reintegrimi i dhunshëm është shpesh rezultat i një konflikti të armatosur ku shteti mëmë përdor forcën për të rikthyer kontrollin. Reintegrimi paqësor ndodh kur arrihen marrëveshje të ndërsjellta që plotësojnë disa nga kërkesat e entitetit pavarësues.

Shembujt e dështimit:

Procesi i pavarësisë është jashtëzakonisht i vështirë dhe i ndërlikuar, duke kërkuar një kombinim të faktorit të brendshëm të qëndrueshmërisë politike dhe sociale, si dhe mbështetjen e fuqishme ndërkombëtare.

Në historinë e përpjekjeve për pavarësi, shumë grupe etnike dhe kombëtare kanë dështuar të fitojnë njohjen e plotë ndërkombëtare dhe pavarësinë e qëndrueshme.

Tabela e ofruar përfshin disa prej këtyre grupeve, dhe më poshtë do të përmenden disa nga këto grupe etnike dhe shkaqet kryesore të dështimit të përpjekjeve të tyre për pavarësi.

Grupet Etnike dhe Kombëtare që kanë dështuar

Katanga (1960-1963):
Etnia: Lunda, Luba, dhe grupe të tjera të vogla.
Shkaku i dështimit: Forcat qeveritare të Kongos (DRC) me mbështetjen e Kombeve të Bashkuara i reintegruan me forcë.

Biafra (1967-1970):
Etnia:** Igbo.
Shkaku i dështimit: Lufta civile nigeriane përfundoi me mposhtjen e forcave të Biafrës dhe reintegrimin e dhunshëm të rajonit në Nigeri.

Krajina (1991-1995):**
Etnia: Serbët në Kroaci.
Shkaku i dështimit: Fushatat ushtarake kroate (Operacioni Stuhia) çuan në fundin e Republikës Serbe të Krajina dhe reintegrimin me forcë në Kroaci.

Chechnya (1991-1999):**
Etnia:** Çeçenë.
Shkaku i dështimit: Dy luftëra me Rusinë rezultuan në reintegrimin me forcë të Çeçenisë nën kontrollin rus.

Anjouan (1997-2008):**
Etnia: Komorianë.
Shkaku i dështimit:** Forcat e Unionit të Komoreve dhe ndërhyrja e Bashkimit Afrikan arritën të reintegrojnë Anjouan.

Tamil Eelam (1983-2009):**
Etnia:Tamilë.
Shkaku i dështimit:** Fushata ushtarake e qeverisë së Sri Lankës përfundoi me shkatërrimin e Lëvizjes për Çlirimin e Tigrave të Tamilit (LTTE) dhe reintegrimin e rajoneve të kontrolluara nga ta.

Aceh (2001-2005):**
Etnia:Acehnese.
Shkaku i dështimit: Marrëveshje paqësore me qeverinë indoneziane çoi në autonomi të gjerë për Aceh, por jo pavarësi të plotë.

Ajarıa (1991-2004):
Etnia:Ajarianë.
Shkaku i dështimit:Presidenti i Gjeorgjisë, Mikheil Saakashvili, arriti një marrëveshje paqësore me liderët lokalë për reintegrimin.

Rëenzururu Kingdom (1963-1982):**
Etnia:** Bakonzo.
Shkaku i dështimit:** Marrëveshje paqësore me qeverinë ugandeze rezultoi në reintegrimin paqësor.

Numri i tyre dhe shkaqet kryesore të dështimit:

Tabela përfshin rreth 9 raste të qarta ku përpjekjet për pavarësi kanë dështuar, kryesisht përmes reintegrimit të dhunshëm ose paqësor. Shkaqet kryesore të dështimit përfshijnë, ndërhyrjet Ushtarake, si në rastet e Çeçenisë, Biafrës, dhe Katanga, pastaj mungesën e mbështetjes ndërkombëtare, apo marrëveshjet paqësore si në rastet e Aceh dhe Ajarisë.

Korrupsioni dhe Problemet e Brendshme:

Shpesh, udhëheqësit e lëvizjeve për pavarësi kanë përjetuar konflikte të brendshme dhe korrupsion, gjë që ka dobësuar përpjekjet e tyre dhe ka lehtësuar reintegrimin.

Në përfundim, arritja e pavarësisë është një proces jashtëzakonisht i vështirë dhe me shumë faktorë, përfshirë ndërhyrjet ushtarake, mungesën e mbështetjes ndërkombëtare dhe marrëveshjet paqësore, ndikojnë në suksesin ose dështimin e përpjekjeve për pavarësi. Sipas kesaj tabele dhe pershkrimit te shkurt te suksesit keto jane arsyet pse keto tre shtete jane te pavaruara.

Përfundimisht, pse Kosova pati sukses

Kryesorja ishte ndërhyrja ndërkombëtare:

NATO ndërhyri ushtarakisht në vitin 1999 për të ndaluar spastrimin etnik dhe dhunën masive kundër shqiptarëve të Kosovës nga forcat serbe. Kjo ndërhyrje ishte një pikë kthese dhe hapi rrugën për largimin e forcave serbe nga Kosova.

Pas ndërhyrjes, OKB-ja vendosi një administratë të përkohshme në Kosovë (UNMIK), e cila krijoi kushtet për një proces politik të menaxhuar ndërkombëtarisht drejt pavarësisë.

Pastaj ishte mbështetja e gjerë ndërkombëtare, pasi Kosova mori mbështetje të fortë nga SHBA dhe shumë vende të Bashkimit Evropian.

Kjo mbështetje ka qenë kritike në sigurimin e njohjes ndërkombëtare dhe në mbajtjen e një stabiliteti të brendshëm.

Krijimi i Forcës së Sigurisë së Kosovës dhe Policia e Kosovës ndihmuan në ruajtjen e rendit dhe sigurimit, duke fituar besimin e popullatës lokale dhe ndërkombëtare.

Arsye tjetër jashtëzakonisht e rëndësishme ishte fakti që Kosova për një periudhë gëzoi udhëheqë politikë vizionarë.

Udhëheqësit politikë si Ibrahim Rugova dhe më vonë Hashim Thaçi, luajtën një rol kyç në negocimin e marrëveshjeve dhe krijimin e një strukture shtetërore të qëndrueshme.

Kosova, fatmirësisht, ende e ka mbështetjen ndërkombëtare.

Fatkeqësisht, vizionarët në politikë janë një e kaluar që po largohet.

Derisa zhduken elementet që ia dhanë suksesin, frika e arsyeshme është që rriten gjasat e atmosferave që mundësojnë dështimin.

Prandaj është frikësuese kur dështimet e takimeve në Bruksel, në Kosovë përjetohen si segmente sovraniste të liderëve që nuk lëshojnë pe.

Në fakt, kemi të bëjmë me liderë që nuk lëshojnë pozita, derisa dorëzojnë të ardhmen.

Kjo tabelë e prezantuar këtu, për gjatë viteve me siguri do të pësojë ndryshime të tjera.

Lufta për ta mbajtur Kosovën aty ku është, te rastet e suksesit, nuk është një luftë e përfunduar, por frika është se ka përfunduar dëshira për ta bërë këtë luftë./Albanianpost