Diplomati dhe publicist britanik, Ian Bancroft vlerëson se në Kosovë ka një keqkuptim naiv për komunat veriore të banuara me shumicë serbe. Ai beson se në Kosovë është krijuar një përshtypje e gabuar se komuniteti serb po dëshiron të integrohet, por po pengohet nga Beogradi.

“Nuk është kështu. Shumë serbë të Kosovës do t’i kthenin shpinën tërësisht Prishtinës po të kishin zgjidhje”, thotë ai për Albanian Post.

Ish-koordinatori i EULEX-it për veriun e Kosovës dhe ish-shefi i Zyrës së Brçkos të Misionit të OSBE-së në Bosnje dhe Hercegovinë, ndër të tjera potencon se rruga e Kosovës drejt Bashkimit Evropian kalon përmes Beogradit.

“Udhëheqësit e mëparshëm të Kosovës e kanë kuptuar qartë këtë pikë, edhe pse nuk do ta pranonin publikisht”, shton ai.

Intervista e realizuar nga Albanian Post me Ian Bancroft trajton ngecjen e dialogut Kosovë–Serbi dhe mungesën e zbatimit të Marrëveshjes së Brukselit/Ohrit, si dhe rolin që mund të kishte SHBA-ja nën administratën Trump në procesin e dialogut.

Bancroft analizon kapacitetet e BE-së për të ndërmjetësuar, perspektivën e zgjerimit dhe qëndrimin e shteteve mosnjohëse ndaj Kosovës. Ai ndalet edhe te veriu i Kosovës, duke theksuar nevojën për rikthimin e serbëve në institucione dhe themelimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe, ndërsa kundërshton idenë e korrigjimit të kufijve, të cilin e konsideron një zgjidhje të rrezikshme për stabilitetin rajonal.

Intervista e plotë:

Pyetje: Më 27 shkurt 2025, u bënë saktësisht dy vjet qëkur Kosova dhe Serbia ranë dakord për Marrëveshjen mbi Rrugën drejt Normalizimit të Marrëdhënieve mes dy vendeve, derivat i propozimit franko-gjerman. Që atëherë, zbatimi ka ngecur. Si e shihni ju këtë situatë?

Ian Bancroft: Është tërësisht i bllokuar, pavarësisht përpjekjeve më të mira të të dërguarit të ri të BE-së, Peter Sorensen. Dështimi për të themeluar Asociacionin/Komunitetin e Komunave me Shumicë Serbe e ka errësuar dialogun. Pa përparim në këtë drejtim, nuk mund të shoh ndonjë progres thelbësor në zbatimin e Marrëveshjes.

Qasja e njëanshme e Kurtit ndaj veriut e ka dëmtuar në mënyrë thelbësore dialogun, prandaj edhe BE-ja vendosi masa ndaj Kosovës – madje edhe para Banjskës. Nëse ai vazhdon të jetë në detyrë, shoh pak hapësirë për përmirësim. Udhëheqësit e mëparshëm të Kosovës e kanë kuptuar nevojën për një qasje konstruktive diplomatike nëse Prishtina dëshiron të hapë rrugën e saj drejt anëtarësimit në BE.

Pyetje: A mendoni se Administrata e Donald Trumpit do të luante një rol vendimtar në marrëdhëniet Kosovë–Serbi? Nëse po, si? Nëse jo, pse?

Ian Bancroft: Presidenti Trump beson se tashmë ka luajtur një rol vendimtar në parandalimin e luftës. Duke folur më seriozisht, fokusi tregtar i përpjekjeve të tij për paqe mund të sillte përfitime dramatike për të gjithë të përfshirët. Lidhjet tregtare duhet të rivendosen plotësisht, me heqjen e të gjitha barrierave. Fluturimet mes Beogradit dhe Prishtinës janë vonuar shumë. Duhet të ketë më shumë pika kalimi për të lehtësuar lëvizjen, sidomos drejt Novi Pazarit, Rashkës, Preshevës dhe Bujanocit. Kjo do të bënte një ndryshim të thellë në jetën e përditshme të shumë njerëzve.
Pyetje: A besoni se BE-ja ka kapacitete të mjaftueshme për ta zgjidhur çështjen në mes të Kosovës dhe Serbisë?
Ian Bancroft: BE-ja nuk ka kapacitetin e duhur për arsyen e thjeshtë se nuk mund të ofrojë një perspektivë të prekshme anëtarësimi që do të nxiste kompromiset e domosdoshme. Kam frikë se ukrainasit së shpejti do ta kuptojnë këtë realitet, pavarësisht fjalimeve dhe fotografive të shumta. Nuk besoj se zgjerimi si i tillë ka vdekur – mendoj se Mali i Zi, për shembull, ka një shans shumë të mirë të “zëvendësojë” Mbretërinë e Bashkuar – por pranimi i nëntë vendeve të reja (gjashtë shtete të Ballkanit Perëndimor, Ukraina, Moldavia dhe Gjeorgjia) nuk mund të ndodhë pa një reformë të brendshme të BE-së.
Në Prishtinë ka pasur një ndjenjë se pushtimi rus i Ukrainës do të ishte një moment përcaktues për Evropën, ku do të shfaqej qartë se ku qëndrojnë shtetet. Kjo nuk ka ndodhur. Pesë shtetet që nuk e njohin Kosovën nuk kanë ndryshuar qëndrim. Rruga e Kosovës drejt BE-së ende kalon përmes Beogradit, sado e papranueshme që mund të jetë kjo për shumëkënd. Udhëheqësit e mëparshëm të Kosovës e kanë kuptuar qartë këtë pikë, edhe pse nuk do ta pranonin publikisht.

Pyetje: Cila është zgjidhja më ideale për veriun e Kosovës?

Ian Bancroft: Së pari, duhet të ketë një rikthim të konsiderueshëm të serbëve të Kosovës në institucione, sidomos në polici dhe gjyqësor. Kjo është jetike për të rindërtuar besimin brenda komunitetit lokal. Shpresoj që zgjedhjet lokale do të hapin rrugën për një proces të tillë. Shënjestrimi i Listës Serbe nga Prishtina është i gabuar. Ka një keqkuptim naiv për veriun – sikur të ishte i përbërë nga njerëz që duan të integrohen por pengohen nga Beogradi. Thjesht, nuk është kështu. Shumë serbë të Kosovës do t’i kthenin shpinën tërësisht Prishtinës po të kishin zgjedhje.

Krijimi i Asociacionit/Komunitetit të Komunave me Shumicë Serbe do të hapte rrugën për integrimin e të gjitha institucioneve që ofrojnë shërbime për komunitetin serb të Kosovës. Më delikate janë, sigurisht, shëndetësia dhe arsimi. Nuk është për t’u habitur që këto tema rrallë diskutohen, për shkak të ndjeshmërive të mëdha që kanë.

Pyetje: Korrigjimi i kufijve mes Kosovës dhe Serbisë është paraqitur si një alternativë ndaj Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe. Cili është mendimi juaj për këtë çështje?

Ian Bancroft: Një korrigjim kufijsh do ta zgjidhte problemin e njohjes, megjithëse gjithmonë paraqitet si një “zgjidhje” e tepër e thjeshtëzuar. Çfarë do të thotë në realitet? Një pjesë e veriut për një pjesë të jugut të Serbisë? Katër komunat me shumicë serbe në veri – përfshirë Ujmanin? Apo vetëm Leposaviqi, i cili u bë pjesë e Kosovës vetëm në vitin 1959? Edhe rënia dakord mbi specifikat e një korrigjimi kufijsh do të ishte jashtëzakonisht sfiduese.
Gjithashtu, kjo do të ushqente kërkesa për “zgjidhje” të ngjashme në pjesë të tjera të rajonit, sidomos në Bosnje-Hercegovinë, pasojat e të cilave nuk do të ishin të lehta për t’u kontrolluar. Sepse nuk është vetëm Republika Srpska që dëshiron të shkëputet nga BeH, por edhe kroatët e Bosnjës, të cilët nuk kanë një entitet të tyre. Askush nuk përfiton nga paqëndrueshmëria në rajon.