Forcat e armatosura të vendeve anëtare të BE-së nuk janë ende në gjendje të lëvizin shpejt në të gjithë Bashkimi Evropian, thuhet në raportin e ri të Gjykatës Evropiane të Audituesve (ECA).

Plani i fundit i veprimit i BE-së për lëvizshmërinë ushtarake ka parë përparim të përzier për shkak të dobësive të dizajnit dhe pengesat për zbatimin mbeten. Qëllimi i lëvizjes së stafit ushtarak, pajisjeve dhe furnizimeve me shpejtësi dhe pa ndërprerje brenda dhe jashtë BE-së – me një njoftim të shkurtër dhe në shkallë të gjerë – nuk është arritur ende, thuhet në raport.

ECA përkujton se shtyllat e mbrojtjes janë zhvendosur, pasi lufta me intensitet të lartë është rikthyer në kontinentin evropian dhe BE-ja kërkon të mbrojë veten në mënyrë efikase kundër agresionit.

Politika e saj e lëvizshmërisë ushtarake ka evoluar që nga një plan i parë veprimi në vitin 2018. Për herë të parë, buxheti 2021–2027 caktoi një shumë të dedikuar për projektet e infrastrukturës së transportit me përdorim të dyfishtë ushtarak dhe civil. Megjithatë, ndryshimi i lojës ishte lufta e agresionit të Rusisë kundër Ukrainës, e cila e ktheu nevojën strategjike të bllokut për lëvizshmëri ushtarake në një çështje urgjente.

“Lëvizshmëria ushtarake është thelbësore për ta bërë të besueshme aftësinë mbrojtëse të BE-së dhe qartësisht ka nevojë për shpejtësi. Por ende nuk është në korsinë e shpejtë për shkak të pengesave gjatë rrugës,” tha Marek Opioła, anëtar i ECA-s, përgjegjës për raportin.

Organizimi i lëvizjeve ushtarake mund të përballet me vonesa të konsiderueshme për arsye të ndryshme, si burokracia. Për shembull, tanket nga një vend i BE-së nuk mund të lëvizin nëpër një tjetër nëse janë më të rëndë se sa lejojnë rregullat e trafikut rrugor. Në rrethana normale, një vend i BE-së kërkon aktualisht njoftim 45 ditësh për autorizimet e lëvizjes ndërkufitare, theksohet në raport.

Auditorët zbuluan se Komisioni Evropian nuk i kishte vlerësuar plotësisht nevojat paraprakisht gjatë përgatitjes së Planit të Veprimit 2.0, duke e penguar kështu atë të bënte një vlerësim të fortë të financimit të nevojshëm për të arritur objektivat e tij.

Me një total prej 1.7 miliardë eurosh për periudhën 2021-2027, buxheti i lëvizshmërisë ushtarake të BE-së është relativisht modest, por shtetet anëtare e mirëpritën atë si një hap në drejtimin e duhur. BE-ja i vuri në dispozicion fondet shpejt, duke dhënë një sinjal të rëndësishëm politik.

Megjithatë, kërkesa e tejkaloi shumë ofertën, që do të thotë se nuk kishte mbetur asnjë para në tenxhere deri në fund të vitit 2023.

Rezultati është një hendek i konsiderueshëm prej mbi katër vitesh përpara se fondet e BE-së për lëvizshmërinë ushtarake të vihen sërish në dispozicion, duke penguar kështu stabilitetin dhe parashikueshmërinë e financimit, thuhet në raport.

Edhe pse fondet duhet të synohen mirë në mënyrë që të kenë një ndikim, nuk u morën parasysh mjaftueshëm faktorët gjeopolitikë dhe ushtarakë kur vendosej se cilat projekte infrastrukturore me përdorim të dyfishtë do të financoheshin. Për më tepër, projektet u zgjodhën pjesë-pjesë, jo gjithmonë në lokacionet më strategjike, dhe pa marrë parasysh pamjen më të gjerë.

Në raport theksohet se projektet u financuan kryesisht në lindje të BE-së, por blloku pothuajse nuk financoi ndonjë projekt në rrugën jugore drejt Ukrainës. Për më tepër, projektet tashmë ishin përzgjedhur për financim të BE-së përpara se të përcaktoheshin prioritetet më urgjente.

Marrëveshjet e qeverisjes për lëvizshmërinë ushtarake në BE janë komplekse dhe të fragmentuara, pa një pikë të vetme kontakti, gjë që e bën të vështirë të dihet se kush bën çfarë.

Për të ndihmuar BE-në të bëjë përparim, auditorët sugjerojnë përmirësimin e qeverisjes dhe fokusit të veprimit të BE-së, duke e bërë financimin më të parashikueshëm.

BE-ja mund të shfrytëzojë gjithashtu potencialin e fondeve aktuale të BE-së për transportin civil në mënyrë që të lehtësojë pengesat e lëvizshmërisë ushtarake.

Kujtojmë, në dhjetor 2024, Agjencia Evropiane e Mbrojtjes publikoi një rishikim të koordinuar vjetor mbi mbrojtjen, i cili tregon se vendet anëtare të BE-së shpenzuan pothuajse 280 miliardë euro për mbrojtjen në 2023, e cila ka gjasa të rritet në 326 miliardë euro në 2024, një shifër që eklipson shpenzimet e BE-së për lëvizshmërinë ushtarake. Shkalla e financimit të BE-së luan një rol kyç në atë se sa mund të presë të ketë BE-ja mbi zgjedhjet e politikave në fushën e lëvizshmërisë ushtarake.