Moment i veçantë për të Drejtën e Veçantë për Tërheqje

Takimi i fundit vjetor i Fondit Monetar Ndërkombëtar dhe Bankës Botërore në Lima, Peru, ishte dominuar nga bisedat e dobësive të disa ekonomive të zhvilluara dhe atyre në zhvillim e sipër. Por diskutimi është përqendruar shumë më pak në shkakun kryesor: sistemin botëror monetar. Por shumë më tepër do të thuhet gjatë muajit të ardhshëm në bordin e FMN-së, edhe pse ajo çfarë Fondi do të bëjë mbetet një pyetje e hapur.

Opinion

02/11/2015 09:20

Problemet me të cilat po përballen ekonomitë e zhvilluara dhe ato në zhvillim e sipër, rrjedhin nga fakti se hyrjet e tyre të kapitalit ndjekin një model të fuqishëm pro-ciklik. Derisa ato rriteshin me shpejtësi të madhe – veçanërisht në krahasim me ekonomitë e zhvilluara – ato tërhiqnin shuma masive të kapitalit. Por derisa rreziqet shumëzoheshin, kapitali filloi të rrjedhë prapa drejt vendeve me rezerva siç janë Shtetet e Bashkuara. Para se gjithash, Shtetet e Bashkuara janë të interesuara të rrisin normat e interesit, ku dollari mbizotëron kundër pothuajse të gjitha monedhave të botës.

Në të kaluarën, ky model gjithmonë në fund ka quar drejt një korrigjimi, me rritje të deficitit të llogarisë aktuale të Amerikës duke sjellë kështu zhvlerësimin e dollarit. Por korrigjime të tilla në vitet 1979-1980, 1990-1991 dhe 2007-2008 – gjithashtu gjithmonë janë shoqëruar me një ngadalësim global apo kriza.

Kjo nxjerr në pah problemin e natyrshëm mbi përdorimin e dollarit amerikan, një monedhë ndërkombëtare, si monedhë kryesore e ekonomisë globale e ndërkombëtare si rezervë. Ekonomisti belg Robert Triffin, e kishte identifikuar së pari këtë problem në vitin 1960 të quajtur si “Dilema Triffin”, duke theksuar konfliktin themelor ndërmjet objektivave ndërkombëtare siç janë: kufizimi i madhësisë së deficit të jashtëm, dhe imperativit ndërkombëtar, dhe krijimi i likuiditetit të mjaftueshëm për të kënaqur kërkesat për mjetet rezervë. Për më tepër, ky sistem nënshtron ekonominë botërore në cikle të besimit në dollarin amerikan, duke vendosur ekonominë botërore në mëshirën e një autoriteti kombëtar – një që shpesh merr vendime në lidhje me implikimet e tyre të paktë ndërkombëtar.

E vetmja mënyrë për të stabilizuar sistemin në këtë mënyrë, do të ishte vendosja e një monedhe të vërtetë globale në qendër të saj. Kjo ishte ideja e propozuar nga John Maynard Keynes në vitin 1940, për të krijuar një monedhë mbi-kombëtare, të quajtur “Bancor”. Dhe ishte motivim pas krijimit të Drejtës së Veçantë për Tërheqje (DVT) e FMN-së në vitin 1969, që është dashur të bëhej “në parim pasuri rezervë në sistemin monetar ndërkombëtar”.

Alokimet e përgjithshme të DVT-së duhet të bazohen në një “nevojë afatgjate globale për të plotësuar asetet ekzistuese rezervë”, me vendimet e marra për periudha pasuese deri në pesë vjet. Deri më tani, alokime të tilla janë bërë vetëm tri herë, në vitet 1970-1972, 1979-1981 dhe në vitin 2009, me ndarjen e fundit duke arritur kështu shumën e 250 miliardë dollarëve, si pjesë e paketës së rimëkëmbjes të miratuar nga G-20 për të menaxhuar krizat globale financiare.

DVT-ja ka qenë sërish në lajme së fundmi, duke shkaktuar debat mbi atë nëse FMN-ja duhet të shtojë monedhën kineze në shportën e monedhave që përcaktojnë vlerën e njësisë. Duke i dhënë monedhës kineze rol ndërkombëtar, duket qartë se monedha duhet të jetë pjesë e shportës së DVT-së. Tani, diskutimi duhet të përqendrohet në atë sesi duhet bindur DVT-në të arrijë potencialin e saj si një instrument të bashkëpunimit ndërkombëtar.

Hapi i parë drejt bërjes së DVT-së një forcë më aktive në sektorin e financave globale, do të ishte ndalja e ndarjes së llogarive midis DVT-së dhe operacioneve normale të FMN-së. Derisa kjo ndarje të mbetet ashtu siç është, DVT-ja do të funksionojë si është më së miri, si një linjë krediti që mund të përdoret në mënyrë të pakushtëzuar nga mbajtësi – një lloj strukture lehtësuese – jo si aset rezervë.

Një qasje më e mirë do të ishte që të lejohen vendet të “depozitojnë DVT-të e papërdorura në Fond, në mënyrë që të mund ti përdorin për të financuar operacionet e huadhënies së FMN-së. Me fjalë tjera, dhënia e sa më shumë DVT-ve do ti mundësonte FMN-së financimin e sa më shumë kredive. Nëse këto DVT janë lëshuar gjatë krizave, si ajo tek ekonomitë në zhvillim që po trajtohet sot, rezultati do të ishte një politikë me të vërtetë kundër ciklike monetare globale.

Kjo mund të shkonte një hap më tej, me DVT-në duke u ndarë sipas një formule të re që nuk përbën vetëm kuotat e FMN-së por edhe kërkesën (apo nevojën) për rezerva valutore. Për këtë formulë të tanishme do të kishin nevojë më së shumti vendet në nevojë për rezerva të huaja, që janë vendet me të ardhura të mesme dhe të ulëta (duke përjashtuar Kinën) – duke fituar më shumë se një të tretën e ndarjes së përgjithshme. Por kjo nuk është e mjaftueshme.

Edhe pa këtë ndryshim, DVT-ja mund dhe duhet të fitojë një pozicion më të shquar në rezervat botërore. Me problemet që po përballen ekonomitë e zhvilluara dhe ato në zhvillim e sipër, nuk ka kohë për tu humbur. Pas pesë dekadave të identifikimit të problemit nga Triffin në lidhje me statusin e dollarit si rezervë valutore, momenti i DVT-së më në fund ka sjellë shpresë.

Jose Antonio Ocampo, profesor në Universitetin e Columbias dhe kryetar i komisionit të pavarur për reforma ndërkombëtare të korporatave tatimore, ka qenë ministër i finance të Colombia.

Ky opinion është shkruar ekskluzivisht për Project Syndicate, anëtar i së cilës është edhe lajmi.net)