Në një intervistë ekskluzive me Rudina Xhungën,  sociologu i famshëm Anthony Giddens, babai i “Rrugës së Tretë” ka folur për ideologjinë, globalizimin, Europën, të majtën, kapitalizmin, industrializmin, mediat, komunikimin, Margaret Thaçerin, etj.

E ka vlerësuar mikpritjen dhe miqësinë shqiptare.

Në dekadat e fundit, mendimi i Giddens’it ka qenë shumë ndikues në shkencat sociale. Një figurë e një rëndësie të jashtëzakonshme, i konsideruar gjerësisht si një klasik i ri, Giddens është bërë thuajse një ikonë për shumë sociologë në mbarë botën, të cilët e çmojnë atë për kritikën ndaj pozitivizmit në shkencat sociale dhe ndaj postmodernizmit, si dhe për rëndësinë që u kushton agjenseve sociale.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rudina Xhunga: Mund të flasim më shumë për sociologji, apo edhe për politikë? 

Anthony Giddens: Mund të më pyesni për gjithçka. Për sa i përket sociologjisë, sot jemi në një tranzicion të madh të shoqërisë botërore. Bota në këto 20-30 vitet e fundit nuk ka mundur të vazhdojë në të njëjtën mënyrë, prandaj duhet të gjejmë një mënyrë tjetër të zhvillimit të ekonomisë dhe shoqërisë së botës.

Besoj se roli i sociologut është pikërisht ta analizojë këtë tranzicion dhe të shohë se çfarë ndryshimesh duhet të institucionalizojmë për vende si Shqipëria, Mbretëria e Bashkuar, apo Europa.

R. Xhunga: Çfarë ju ngacmoi juve të studioni sociologji, Lord Giddens?

Anthony Giddens: Në fakt, unë nisa të studioj për psikologji, por shpeshherë njerëzit ndikohen nga ajo që ti ke në mendje, prandaj mendova se ishte më interesante të merrem me shkenca sociale sesa të studioja vetëm psikologji.

R. Xhunga: Një sociolog i shekullit të 21-të, në cilat pika kyçe duhet të ndalojë? Sidomos, çfarë duhet të kuptojë?

Anthony Giddens: Për mendimin tim, ajo që unë përpiqem të shoh dhe të fokusohem janë forcat madhore – ato që sjellin ndryshimet e mëdha në këtë botë që është krejt e ndryshme nga ajo e 20 viteve më parë, sepse është shumë e ndërvarur për shkak të avancimeve të internetit, për shkak të zhvillimit, të ndërvarësisë globale, për shkak të rreziqeve shumë të mëdha me të cilat përballemi, të oportuniteteve me të cilat përballemi. Kjo është bota ku ne jetojmë, këto janë çështjet që duhet t’i interesojnë kujtdo, por sociologët duhet t’i studiojnë këto fenomene në mënyrë sistematike dhe të përpiqen të shohin se ku po shkon kjo botë dhe çfarë politikash duhet të prodhojnë për t’i dhënë asaj formën e duhur.

R. Xhunga: Çfarë ka të bëjë me sociologjinë ajo çfarë ndodh sot në Greqi, Itali, Qipro apo në fakt nuk ka të bëjë fare me sociologjinë por ka të bëjë thjesht me euron?

Anthony Giddens: Nuk do fokusohesha shumë tek sociologjia sa i përket këtyre fenomeneve. Kjo është një krizë në ekonominë e gjithë botës, në politikën botërore e cila përbën një rend të dyfishtë krize, sepse në Europë, siç e dimë, euro’ja u krijua mbi premisa pjesërisht false, pa mekanizmat e nevojshëm për ta mbrojtur atë dhe për ta çuar përpara. Kjo po na detyron të marrim vendime drejt integrimit më të madh europian. Por, pas gjithë kësaj kemi krizën e shoqërisë industriale, për shkak të niveleve të mëdha të borxheve, për shkak të vështirësive të gjenerimit të një rritjeje ekonomike që është një vështirësi sa këtu ashtu edhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, për shkak të një shtrirjeje të madhe. Pra, kemi dy nivele të krizave që lidhen me njëra-tjetrën. Kjo është ajo që e bën kaq të vështirë zgjidhjen e kësaj situate aktuale.

R. Xhunga: Në një artikull jeni shprehur se për të stabilizuar euron duhet një urë për ndryshime afatgjata dhe një stimul për imagjinatën. 

Anthony Giddens: Ne jemi në një situatë ku jemi të detyruar të krijojmë një Europë më të integruar, na duhet të paktën një Europë e tipit federal. Në momentin që kemi një sistem fiskal që të ndihmojë euron, atëherë do të na duhet të kemi edhe një lloj mënyre qeverisjeje që vepron shpejt, që nuk është një qeverisje burokratike, që është e përgjegjshme ndaj vendeve anëtare të BE’së dhe kjo do të thotë që të bëhen ndryshime kritike për sa i përket ndryshimeve ekonomike.

Kjo është një sfidë dhe mundësi shumë e madhe për të krijuar një euro më të mirë. Ne tani shohim projektet europiane, shohim tërësinë e Bashkimit Europian, shohim se ku duhet të shkojmë, të mos ndërtojmë thjesht një Europë më të madhe, por një Europë të ndryshme. Duam që edhe Shqipëria të jetë pjesë e Bashkimit Europian, ne duam që Bashkimi Europian të shtrihet në të gjithë kontinentin. Edhe unë dua që Bashkimi Europian të ketë politika më të fuqishme ekonomike, ndoshta mund të kishim edhe një balancim më të mirë të politikave dhe një ristrukturim të ekonomisë botërore në mënyrë më efikase. Unë besoj që na duhet një influencë më e koordinuar europiane në të gjithë botën, dhe për mendimin tim kjo është fuqia e projektit të Bashkimit Europian. Sigurisht që kjo është e vështirë, sepse BE’së po i humbet popullariteti të cilin duhet ta rifitojë. Shpresojmë ta rifitojë me rikthimin e sukseseve ekonomike dhe një mbrojtjeje efikase të euros si një mënyrë për ta arritur atë.

R. Xhunga: Një qytetar europian i shekullit 21, kur mendon për të ardhmen, në ç’mënyrë mendon?

Anthony Giddens: Personalisht mendoj se nuk mund te kthehemi prapa në Europë . Nëse përpiqemi ta shpërbëjmë Bashkimin Europian, kjo do të ishte gati-gati një katastrofë, sepse çështja është se ku shkojmë. Për mua kjo do të thotë që të ndërtojmë një lloj qytetarie të vërtetë europiane që nuk vjen vetëm nga lart-poshtë, por edhe nga poshtë-lart, një lloj qytetarie që mbështetet në eksperiencën e europianëve të rinj që inkurajojnë lëvizjet europiane në të gjithë kontinentin, që krijon një Europë që deri në një nivel krijon një lloj atashimi emocional. Pra, jo thjesht një gjë teknike që nuk na pëlqen shumë. Besoj se kjo është sfida për këto 10 vitet e ardhshme. Unë do të doja të shihja një Europë si një sistem i fuqisë europiane në botë. Mund të jesh pjesë e një kombi të caktuar, por njeriu duhet të ndjejë edhe nevojën e përkatësisë në Bashkimin Europian. Dhe besoj se ky është edhe roli ynë në botë, kjo është ajo që na bën të ndryshëm edhe nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Për shembull, kjo ndjenja e përkatësisë na bën të ndjehemi ndryshe nga Azia dhe për mua kjo është një gjë shumë e rëndësishme.

Anthony Giddens konsiderohet si guru i Tony Blair

R. Xhunga: Ju thoni se ne jetojmë në një botë që ka lëvizur nga kufiri i historisë. Çfarë keni parasysh me këtë?

Anthony Giddens: Unë them që jetojmë në një botë që e ka kaluar atë greminën e historisë dhe me këtë dua të them se sot kemi shumë rreziqe, oportunitete dhe mundësi, të cilat nuk i kemi pasur në civilizimet e mëparshme. Nëse marrim si shembull rrezikun e armëve bërthamore, popullsinë që po shkon deri në 10 miliardë banorë, nëse shohim ndikimin e ndryshimeve klimatike, pasojat që mund t’i kenë këto ndryshime, apo nëse shohim barazinë midis burrave dhe grave. Këto janë gjëra që nuk kanë qenë pjesë e asnjë qytetërimi të mëparshëm. Jemi duke ecur në një rrugë drejt të ardhmes që nuk është aspak e ngjashme me të kaluarën tonë.

Qytetërimet e mëparshme kanë pasur sigurisht ato ulje-ngritjet e tyre, por tashmë qytetërimi po shkon në një mënyrë lineare. Domethënë, në një botë të re që është plot me rreziqe, sepse ne jemi shumë më të ndërvarur se që kemi qenë më parë. E shohim rënien e sistemeve ekonomike, apo armët bërthamore të Iranit dhe rreziqet që ato paraqesin, por nga ana tjetër shohim edhe gjithë këto mundësi për krijim të vendeve të punës në fushën e shkencave mjekësore, në fushën e teknologjisë. Ajo që po bëjmë sot, kur kemi kaq njerëz që mund ta shohin këtë program në të gjithë botën, është një gjë e mrekullueshme.

Pra, siç thashë, kemi një nivel të lartë rreziqesh dhe mundësish në të njëjtën kohë që ka për të qenë shumë e ndryshme edhe për brezat e mëpasshëm. Sigurisht që është një botë e vështirë për t’u jetuar, por po aq është edhe e mbushur me mundësi.

R. Xhunga: Ju jeni një nga teoricienët kryesorë të globalizimit. Kur keni nisur ta përdorni termin?

Anthony Giddens: Edhe ne në Angli e quajmë “globalizim” dhe në këtë libër që keni përpara (Pasojat e Modernitetit), unë ndoshta kam qenë një ndër njerëzit e parë që e kam përdorur termin “globalizim”.

Njerëzit atëherë flisnin për marrëdhëniet ndërkombëtare, flisnin për marrëdhëniet midis shteteve të ndryshme e gjëra të tjera të tilla, dhe pastaj termi “globalizim” u bë goxha i përdorshëm.  Në vitet ’80 pothuajse nuk e përdorte njeri, ndërsa tash e përdorin të gjithë. Termi “globalizim” është një shprehje ashtu siç e thotë fjala vet, dhe është bërë një folje e vetëkuptueshme që nënkupton një lloj qytetarie të re në këtë epokë të re globale, ku ne jemi qytetarë europianë, amerikanë apo çfarëdo tjetër. Pra, njerëzit tashmë e kanë këtë identitet të trefishtë.

R. Xhunga: Çfarë roli ka media, komunikimi online apo televiziv apo i shkruar tek globalizimi? 

Anthony Giddens: Për mendimin tim, globalizimi nuk është pikë së pari për avancimin e tregjeve globale. Për mua, globalizim do të thotë rritje e ndërvarësisë së shoqërisë së botës. Për mua, i gjithë ky proces udhëhiqet nga komunikimi, pra, e ka origjinën në epokën globale që ka filluar që në 1970, kur filluan sistemet satelitore mbi tokë, që nisën të komunikonin në të njëjtën kohë nga njëra anë e tokës në tjetrën. Për mua ky ishte një transformim i plotë dhe këtu kemi pikërisht rolin e medieve, sepse media është qendra e gjithë këtij komunikimi.

Ne tashmë jetojmë në botën e mediave globale. Ajo çfarë bëni ju dhe ajo çfarë po bëj unë sot këtu është vetëm një aspekt i të jetuarit në një botë të ndërlidhur globale elektronike, sepse në momenti që ti ngre telefonin, apo e sheh, apo i përgjigjesh, nuk kontakton vetëm me një mik, apo me shefin, por je në mes të një sistemi global, sepse unë mund të të marr ty në telefon nga çdo cep i botës, unë mund të të shoh madje nga çdo cep i botës, nëpërmjet celularit. Pra, siç ju thashë, është një transformim kohe dhe hapësire, ky është globalizimi. Globalizimi ka të bëjë me ngushtimin e distancave, me krijimin e intimitetit nëpërmjet ngushtimit të këtyre distancave në botë. Ajo çfarë bën televizioni është vetëm një shembull. Ne shohim që televizioni tashmë po shkrihet me kompjuterët, po shkrihet me shërbimet e ndryshme të komunikimit në botë. Në Mbretërinë e Bashkuar, për shembull, sot njerëzit nuk i shohin gjërat në media në kohën që ato jepen, por i regjistrojnë lajmet dhe programet dhe i shohin kur të kenë kohë të përshtatshme. Pra, kemi integrim të televizionit me mënyra të ndryshme të komunikimit me zhvillimin e teknologjisë.

R. Xhunga: Ju jeni Lord Giddens frymëzuesi dhe babai i “Rrugës së Tretë” të Laburizmit të ri. Çfarë bëhet tani me të, ku është vendi i saj sot në botë?

Anthony Giddens: “Rruga e Tretë” është vetëm një term, një term për atë sesi ne duhet të ristrukturojmë politikën. Nuk ka pasur kurrë një rrugë të tretë midis gjërave, ka pasur gjithmonë një rrugë të tretë përtej gjërave. Prandaj, unë mendova se në periudhën e pasluftës kemi dy lloje dominuese filozofish: kemi atë që keni pasur ju në vendin tuaj, që është socializmi i cili vjen nga lart-poshtë, dhe nga ana tjetër kemi vdekjen e zonjës Thaçer, pra, kemi këtë fundamentalizmin e tregut. Domethënë, kemi dy pozicione të ndryshme alternative, dhe për mua “Rruga e Tretë” është një pozicion kritik përtej këtyre dy qasjeve, është një rrugë për t’i shfrytëzuar sa më mirë aspektet e tregut, por edhe për të krijuar hapësirë publike, për të krijuar një dimension publik, për të garantuar që dimensioni publik të mos jetë po ai dimension i shtetit, por që të mund të ndërtojmë një jetë publike përmes shoqatave vullnetare, përmes organizatave jofitimprurëse. Hapësira publike nuk është hapësira e shtetit. Ne u përpoqëm të gjejmë përzierjen më të mirë të aspekteve të ndryshme të tregut, aspekteve më të ndryshme të mënyrës sesi organizohet publiku, sesi rregullohet jeta e publikut dhe kjo vlen edhe sot e kësaj dite, por në një formë ndryshe nga ç’ishte 15 vite më parë, për shkak të krizës globale.

R. Xhunga: Këto kohë u nda nga jeta Margaret Thaçer. Nuk ka më politikanë si ajo, në fakt nuk ka më kohë si ajo kur Margaret Thaçer drejtonte Anglinë. Po trashëgimia e saj cila është?

Anthony Giddens: Ajo ishte pikë së pari një femër, ishte femra e parë Kryeministre e Anglisë dhe deri tash kemi pasur shumë pak kryeministre. Ajo ishte shumë e zgjuar, e rëndësishme, ajo përdori feminitetin e saj për të ushtruar pushtetin e saj mbi burrat dhe për t’i bërë gjërat e duhura. Ajo ishte një nga pak liderët britanikë të njohur më shumë në botë, ajo përbënte një shpresë të madhe edhe për vendet komuniste ku njerëzit përpiqeshin të ishin të lirë. Për këto arsye, ajo ishte një figurë botërore.

Nga momenti që ajo na la, duhej të ndodhte një tranzicion i madh, pavarësisht se shumë prej politikave të saj mund të ishin edhe shkatërruese. Por, ajo mbetet një figurë botërore dhe ne na duhet një lloj lidershipi i tillë në shoqëri. Ajo kishte figurën dhe staturën e një lideri që preferohej nga shumë njerëz dhe na duhen më shumë gra që të jenë në krye të politikës, na duhen më shumë gra në krye të biznesit dhe na duhen më shumë gra në krye të universiteteve në të gjithë botën.

Dhe ajo ishte pioniere në këtë fushë – edhe pse nuk ishte feministe, ajo ishte një pioniere për të drejtat e grave.

R. Xhunga: Ndërkohë, kthehemi në Shqipëri. Ku qëndron rreziku për vendet si Shqipëria për shembull, që rrezikojnë të implementojnë rryma si “Rruga e Tretë”, apo përtej të majtës apo të djathtës?

Anthony Giddens: Zgjedhja është e juaja. Unë nuk do ta përdorja termin “Rruga e Tretë”, sepse njerëzit e keqkuptojnë, pikërisht ndoshta për shkak të influencës që keni ju si media. Media tenton t’i thjeshtojë gjërat. Njerëzit shpesh mendonin se kjo “Rruga e Tretë” nuk ishte një version i asaj që ne kishim në mendje dhe ne donim që “Rruga e Tretë” të nënkuptohej si një mënyrë prosperiteti që, në fund të fundit, edhe të detyrohej. Ne na duhet një rifunksionim i këtyre ideve. Pra, “Rruga e Tretë” ndoshta shkon përtej filozofisë tradicionale, por tani është një mënyrë për të adresuar problemet e rritjes ekonomike: si t’i përballojmë borxhet, si të përballojmë këtë ndryshimin e strukturave në botë, çfarë ndodh me krizën në Kinë, si mund ta çojmë industrinë aty ku ka qenë në lulëzimin e saj – në Europë, në Shtetet e Bashkuara, si të përcaktojmë rolin e sektorit financiar. Këto janë të gjitha sfida të ndryshme nga ato që kishim 10 apo 15 vite më parë. Pra, ende po përpiqemi të gjejmë një mënyrë për t’i përballur, por sot duhet të kemi një tjetër skenar dhe në disa aspekte sot është shumë më e vështirë.

R. Xhunga: Sot vazhdon të ketë nevojë për rrugë të reja, apo vazhdojnë të ekzistojnë nevoja për vija të bardha, semaforë, moral, autoritete morale, për orientim? 

Anthony Giddens: Bota sot është si një version global i asaj ku ne ishim në vitet 1950, ku njerëzit përpiqeshin të kuptonin se çfarë do të thotë industrializëm kur ky u zhvillua në Europë. Sot industrializmi është një fenomen global dhe ne jemi duke u përballur me të njëjtat probleme në nivel global. Ne tashmë duhet të pyesim veten se cilët janë kufijtë e prodhimit industrial, çfarë do të bëjmë sa i përket shkatërrimit të mjedisit, si do ta rimendojmë konceptin e rritjes, ç’shoqëri do të krijojmë në të ardhmen në këtë botë tashmë globale. Për mua kjo është një sfidë masive për shkencëtarët socialë për t’u kthyer aty ku e kemi filluar, dhe besoj se është në dorën tonë që të gjejmë mënyrat t’i aplikojmë ato në mënyrë të përshtatshme. Për shembull, unë jam shumë i interesuar për Revolucionin e Ri Industrial.

Revolucioni i Ri Industrial është përdorimi i kompjuterëve për të prodhuar gjëra në atë që quhet “printim i lirë”, një lloj i ri prodhimi që ndryshon në kushtet e globalizmit. Duhet të shohim këto lloj tendencash për të parë sesi mund të rikrijojmë një prosperitet sidomos në vendet perëndimore. Kina dhe India besoj se kanë nevojë për një mënyrë të re zhvillimi, sepse modelet e tyre janë shkatërruese sa i përket aspektit mjedisor. Pra, ne duhet të kërkojmë modele të reja të përgjithshme që të jenë të shëndosha ekologjikisht dhe të jenë të qëndrueshme dhe që mund të aplikohen në të gjithë botën.

R. Xhunga: Lord Giddens, është një luks i madh të bisedosh për teoritë tuaja në Shqipëri, në një vend i cili ka nevoja mbijetese…

Anthony Giddens: Unë jam shumë i lumtur që jam këtu, njerëzit kanë qenë shumë miqësorë, shumë të dashur, shumë të sjellshëm, dhe më kanë pritur shumë mirë. Do të thosha që i gjithë ky universi shqiptar më ka pritur shumë mirë dhe unë e kam shijuar qëndrimin tim këtu.

R. Xhunga: Unë po e shijoj gjithashtu, por pyetja në fakt ka të bëjë me faktin se çfarë ndodh me vende si yni të cilat janë për një kohë të gjatë në tranzicion, përkthyer në gjuhë mjekësore, janë në koma, dhe kanë nevojë ta dinë që do të jetojnë dhe nuk do të vdesin?

Anthony Giddens: E para, mendoj se në Shqipëri ju duhet ta keni të qartë thellësinë e ndryshimeve që po pëson bota. Pra, unë kam përshtypjen se Shqipëria ka filluar si një vend me një komunizëm shumë të ashpër, i duhet të kalojë një tranzicion të gjatë, por nuk besoj se edhe modeli ynë është modeli i duhur, sepse tashmë po jetojmë në një botë me ndryshime të menjëhershme për shkak të lidhjeve përmes internetit, përmes prodhimit industrial.

Ju në Shqipëri mund të bëni ndryshime të menjëhershme që mund të jenë transformuese dhe që mund të mos ndjekin atë zhvillimin me një hap të ngadaltë, siç e keni pasur deri tani. Besoj që këto ndryshime mund t’i bëni së pari në fushën e energjisë, pasi gjithçka që ne bëjmë varet nga energjia, madje as këtë intervistë nuk do ta bënim po të mos kishim këto projektorë, apo kamera.

Shqipëria është një vend ideal për të qenë pionier për prodhimin e energjisë, gazit, të ketë platforma të mira në këtë fushë. Shqipëria mund të çajë rrugë të reja prodhimi në fusha të tjera, ta demonstrojë këtë. Ju mund të filloni workshop’et e prodhimit në 3D për dy javë. Thjesht, duhet edhe një lloj aventure në këto kohë kaq të vështira. Besoj se Shqipëria nuk është në recesion, kështu që mendoj se deri tani ka ecur mirë. Pra, shoh mundësinë që duke qenë vend i vogël, të mund ta bëjë tranzicionin edhe më të shpejtë. Sigurisht që kjo varet nga mirëqeverisja. por edhe sa të aftë do të jeni për t’i ndryshuar zakonet kulturore.

Le ta shohim Anglinë, për shembull. Ne kemi pasur një rrugë shumë më të gjatë, ne kemi një borxh që është sa dyfishi i atij të Shqipërisë, dhe kemi ngecur në disa sisteme që na duhet t’i reformojmë. Ndërsa ju mund të filloni t’i ndërtoni disa sisteme edhe pa i pasur fare.

R. Xhunga: Çfarë mendoni se ndodh në vende të vogla dhe në zhvillim, a kanë ato nevojë për ideologji, apo le të jenë pragmatiste? 

Anthony Giddens: Nuk mund të komentoj për politikën dhe zgjedhjet shqiptare, por besoj se është shumë e rëndësishme që Shqipëria të shkojë drejt sistemeve demokratike. Mendoj se të qenit vend i vogël është avantazh, sepse është shumë më e lehtë për të ecur shpejt dhe prandaj unë do të inkurajoja një lloj debati politik, jo thjesht atë modelin e vjetër, ku njerëz vijnë nga askund për të bërë gjëra të reja. Për mua është e mundur që në Shqipëri të bëhen investime, sepse kostot tani janë të ulëta. Investimet kapitale janë shumë të rëndësishme dhe nuk besoj se është e vështirë që të huajt të investojnë në këtë vend. Prandaj, mendoj që duhet të ketë një klimë dhe model pozitiv të së ardhmes, nuk është thjesht një model politik, por ka të bëjë edhe me qytetarët ku media ka sigurisht një rol shumë të rëndësishëm për t’i edukuar dhe vetëdijesuar njerëzit se sa e ndryshme është bota. Mendoni sa ka ndryshuar bota këto 10 vjet, ku kemi qenë para 15 vjetësh kur nuk kishim celularë dhe kompjuterë në këtë masë që kemi tani, dhe gjithë këto transformime marramendëse kanë ndodhur në kaq pak kohë. Këto transformime nuk kanë qenë gjithmonë të mira, por është një botë ku duhet t’i kesh parasysh rreziqet.

R. Xhunga: Një kapitalizëm i përgjegjshëm është ajo çfarë ka nevojë tani bota, përfshirë Anglinë, Shqipërinë, vendet e mëdha, të vogla, të zhvilluara, apo të pazhvilluara?

Anthony Giddens: Unë përpiqem ta bëj të qartë se kjo nuk është përtej kontrollit të komunitetit të të gjithë botës. Pra, kjo ka të bëjë me njerëzit që nuk i paguajnë taksat, me evazionin fiskal, që do të thotë – njerëzit duhet të paguajnë taksa dhe taksat duhet të investohen dhe përdoren për sigurime shëndetësore. Sot na duhet të stabilizojmë aspekte financiare globale, nuk duhet të dominohemi kaq shumë nga institucionet, na duhet ta rregullojmë sistemin bankar. Janë disa detyra shumë më të detajuara sesa të thuash – “një kapitalizëm i përgjegjshëm”. Për shembull, tashmë kemi një tregti goxha të madhe bazuar tek kompjuterët dhe nuk e di sesi funksionon kjo pasi ajo i ndihmon vetëm ata që nxjerrin para nëpërmjet institucioneve financiare. Këto institucione financiare presupozohet t’i shërbejnë komunitetit në përgjithësi dhe ne duhet të garantojmë që ato do ta bëjnë një gjë të tillë. Jemi në fillimin e një procesi që mund të zgjasë 20 vite në ekonominë botërore.

R. Xhunga: Do të doja t’ju pyesja për të majtën që ju frymëzoni dhe mbështesni, Lord Giddens. Çfarë ndodh me të majtën e shekullit të 21, pse ajo është gjithmonë në sherr dhe shpesh për shkak të kësaj – në opozitë?

Anthony Giddens: Jetojmë në një kohë ku bota po shkon përpara dhe partitë e majta vazhdojnë të mendojnë me mentalitetin e brezave të mëparshëm. Unë besoj se ajo çfarë kemi bërë në vitet 1990 me reformimin e të majtës është një gjë që duhet ta bëjmë edhe një herë, sërish nga e para. Nëse marrim një çështje konkrete, për shembull, mirëqenien sociale, partitë e majta duhet të jenë po aq të interesuara për reformimin e mirëqenies sociale, siç bëjnë partitë e djathta, apo në vendet ku mirëqenia sociale po krijohet, partitë e majta duhet të jenë avangarde. Unë mendoj se, nëse me lejoni të përdor disa terminologji, ne e kemi pasur një mirëqenie sociale atë që sot e quajmë “investim social”. Mirëqenia sociale ishte një sistem ku pritej derisa të ndodhte diçka gabim që të reagohej. Ne tash duhet të punojmë për investimin social. Nëse kemi papunësi nuk mund të kemi mirëqenie sociale, pra tash jemi në sistemin e një investimi social që ndihmon për krijimin e investimeve, që ndihmon për shëndetin publik, që ndihmon për arsimin. Pra, kemi nevojë për më shumë aktivistë, kemi nevojë për një lloj sistemi të tillë parandalues, një sistem që shqetësohet më shumë për të parandaluar rreziqet, që shqetësohet më shumë për të krijuar shëndetin dhe jo për të rishpërndarë edhe një herë paratë në sigurime, pasi njerëzit të sëmuren.

Prandaj, them që ne ende mund të përdorim modelin e Bashkimit Europian që është shumë i ndryshëm nga ky i tanishmi. Në Kinë, për shembull, do të duhej të përdorej një sistem i ri për mirëqenien sociale. Ata kanë për të pasur po aq probleme sa kemi edhe ne sa i përket politikës së tyre që u lejon kinezëve të kenë vetëm një fëmijë. Pra, do të duhej që të ndryshonte ky mentalitet nga majtist drejt asaj të qendrës, më shumë për t’i dhënë një formë të re këtij shekulli.

R. Xhunga: Në shekullin e 21, a mund të flasim për ideologji, moral apo gjërat janë përtej të majtës dhe të djathtës, përtej të mirës dhe të keqes?

Anthony Giddens: Do të thosha që e kundërta  është e vërtetë. Pra, tashmë kemi një lëvizje për t’i pranuar vlerat universale në të gjithë botën, vlera që nuk kanë ekzistuar më parë dhe ne mund të shpresojmë që lufta midis kombeve të bëhet gjithmonë e më e paktë, të themi që lufta të bëhet brenda kombit dhe jo jashtë kombeve, në mënyrë që të kemi vlera globale paqeje mes kombeve dhe jo ato përplasjet komb me komb, shtet me shtet, për shkak edhe të natyrës së globalizimit të botës ku jetojmë. Siç thashë edhe më parë, tashmë kemi një barazi midis dy sekseve pavarësisht se ka ende disa zona në këtë botë që janë tradicionale. Kjo barazi ka sjellë vlera globale dhe shpresoj që e njëjta gjë të vlejë edhe me vlerat mjedisore, sepse na duhet të rreshtim së shkatërruari mjedisin. Prandaj, unë do ta shihja të kundërtën.

Unë shoh një botë ku vlerat globale në njëfarë mase po zëvendësohen apo po riformulohen për të arritur vlera më specifike në fusha të veçanta, çfarë është pikërisht ajo që pritet në një epokë globale. Ne thjesht duhet të përpiqemi që këto vlera për të cilat flasim t’i bëjmë të vërteta.

R. Xhunga: Në fund do të doja diçka për librin tuaj, takimin tuaj të parë me lexuesin shqiptar – “Pasojat e Modernitetit”. Çfarë do të donit t’i thoshit lexuesit shqiptar nëpërmjet këtij libri?

Anthony Giddens. Bota po na sjell përfitime të mrekullueshme nga njëra anë, por nga ana tjetër kemi rreziqe shumë të mëdha që nuk e dimë a do jemi në gjendje t’i kontrollojmë. Asnjë qytetërim tjetër nuk ka pasur armë bërthamore dhe ne duhet të sigurohemi që askush të mos i përdorë këto armë. Ne nuk po jetojmë në një botë fantastike, por po jetojmë në një përzierje mundësish dhe rreziqesh, gjë që është shumë e ndryshme nga e kaluara. Tashmë jemi udhëtues, eksplorues dhe nuk kemi më atë jetën tonë tradicionale të dikurshme, madje edhe ju nuk po silleni një grua e 30 apo 40 viteve më parë. Ju keni një jetë tjetër, keni një mënyrë të re të shprehuri, keni cilësi të re jete, keni lirinë tuaj, nuk doni të jeni e varur nga burrat.

Mesazhi im kryesor për të gjithë qytetarët shqiptarë është që ne tani po jetojmë në kushtet e një laboratori, po jetojmë në laboratorin e ndryshimit, në një botë që është kaq e ndryshme edhe nga bota ku kanë jetuar prindërit tanë. Pra, jemi si udhëtarë në hapësirë.

R. Xhunga: Faleminderit, Lord Giddens. Është nga ato intervista që të ndezin një llambë, që kush e di ku bën dritë ajo një ditë…

 

 

“Understanding Society – A Sociologist’s Perspective”. Ligjëratë e Anthony Giddens në Centre for Research in the Arts, Social Sciences and Humanities, në Universitetin e Cambridge.