Javët e fundit bisedat për një rimëkëmbje në rritje në eurozone janë shtuar, me indekset kyçe duke treguar për rritje në vendet kryesore – të dhena këto që shumë po citojnë si dëshmi qëshkurtimet buxhetore më në fund po funksionojnë. Fondet e tregut të parasë në Shtetet e Bashkuara po kthehen, edhepse në mënyre të kujdesshme, për të vazhduar financimin e huas së bankës europiane. Edhe Goldman Sachs tashmë në mënyrëtë fuqishme po futët në kapitalin aksioner europian. Por a po ndodh në të vertetë rimëkëmbja?

Cinikët kujton se një rimëkëmbje europiane kishte për të ndodhur shumë herët, gjatë qerekut të katërt të vitit 2010, dhe që të gjitha parashikimet e Fondit Monetar Ndërkombëtar që nga ajo kohë kanë parashikuar rimëkëmbje “deri në fund të vitit.” Në vend të kësaj, Bruto Produkti Vendor (BPV)është shkatërruar, me pritjet që ekonomitë spanjolle dhe italiane të tkurrën për afër 2% këtë vit. Ekonomia e Portugalisë pritet që të zvogëlohet për më shumë se 2%, dhe ajo e Greqisë do të bie për më shumë se 4%.

Për më shumë, papunësia në eurozonë është rritur shumë, deri në një kurs mesatar prej afërsisht 12%, me më shumë se 50% papunësi të rinisë në shtetet e periferisë – duke nënkuptuar se ka një humbje afatgjatë të talentit dhe një gërryerje të bazës tatimore. Dhe, pavarësisht nga rritja në papunësi, rritja e produktivitetit në eurozonëështë pa dyshim negative.

Më më rëndësi se kjo, gjatë vitit të fundit, përpjesëtimi i huas publike dhe BPV-së është rritur për shtatë pikë përqindje në Itali, 11 në Irlandë, dhe për 15 në Portugali dhe Spanjë. Nëse sine qua non i rimëkëmbjes përmes shkurtimeve buxhetore është stabilizimi dhe reduktimi i huas, atëherë duket se është dëshmuar argumenti i cinikëve.

Duke pasur këtë parasysh, kthimi i investitorëve të SHBA-s për të ofruar financim afatshkurtër në dolar për hua-në e bankës europiane nënkupton një kërkesë e dëshpëruar për fitim që varet prej premtimit nga Presidenti i Bankës Qendrore Europiane (BQE), Mario Draghi, që do të bëhet “e pamundura” për të shpëtuar euro-n. Sa i përket strategjisë së Goldman për kapitalin aksioner, njohësi i tregut tëletrave me vlerë Bill Plan sqaron, “të bien ndër mend fjalët ‘blejë lirë, shit sapo të ketë rritje, dhe pastaj lësho dhe ik’.”

Në fakt, cilado rimëkëmbje që përmendët është e papjekur derisatë kompensohen humbjet e pesuara nga shkurtimet buxetore. Tash për tash, çdo shtet që ka zbatuar program të shkurtimeve buxhetore duke mos imponuar njëkohësisht humbje tek kreditorët privatë ka më shumë borxh tani se sa kishte kur filloi programin. Për shumbull, sipas të dhënave zyrtare, borxhi publik i Spanjës, që arriti vetëm në 36% të Bruto Produktit Vendor kur filloi kriza, tashmëgati është trefishuar – dhe shifrat aktuale mund të jenë shumë më të mëdha. Për më shumë, shtetet të cilat kanë ulur shpenzimet më së shumti kanë përjetuar rritjet më të mëdha të kthimit nga letrat me vlerëdhe rritjet më të mëdha të borxhit.

Shpjegimi për këtë është i thjeshtë. Kur një shtet heq dorë nga sovraniteti monetar, bankat e saj janënë fakt duke marrë borxh në një valutë të huaj, duke e bërë atë jashtëzakonisht të cenueshme ndaj goditjeve të liquiditetit, sikur ato që shpien trazira në sistemin bankar europian në 2010-2011. Qeveria, në pamundësi për të shtypur para për të shpëtuar bankat apo për të shtuar konkurrencën në eksport për zhvleftësimin e valutës, i mbetën dy opsione: mospagimi apo shfryrja (shkurtime buxhetore).

Logjika bazike e shkurtimeve buxhetore është që ato, duke ulur barrën e borxhit dhe rikthyër besimin, përfundimisht shtojnë stabilitetin dhe mbështesin rritjen. Por, kur shtetet shfrytëzojnë shkurtimet buxhetore me partnerët e tyre tregtarë njëkohësisht, kërkesa e përgjithshme bie, dhe kjo shkakton që të gjithë këto ekonomi të tkurrën dhe, si rrjedhoj, t’u rritën përpjestimit e tyre të huas dhe BPV-së.

Por problemi me shkurtimet buxhetore në eurozonë është më thelbësore: vendimmarrësit po përpiqen që të adresojnë një krizë të borxhit sovran, kur problemi real është një krizë bankare. Me sistemin bankar të Europës tre herë më të madhe dhe mëtë kontrolluar sa ai amerikan, dhe me mungesën e autoritetit për BQN-në si huadhënës-i-rastit-të-fundit, ndalja e papritur në rrjedhat kapitale drejt shteteve periferike në 2009 krijoi një sistem të urritur për likuiditet i cili ishte tepër i madh për të shpëtuar.

Kur mbajtësit e asetëve të denominuara në euro hetuan këtë situatë, ata iu drejtuan BQN-së për sigurim (që BQE-ja nuk ka mundur të ofroinën udhëheqjen e presidentit të saj të mëparshëm, Jean-Claude Trichet, sepse udhëheqja e tij u përkufizua me përkushtimin e tij për të ruajtur stabilitetin e çmimit). Përpjekjet pasuesetë investorëve për të caktuarçmime me rrezikun e një prishje të eurozonës – jo volumi i borxhit sovran– bëri që kthimet e letrave me vlerë të rritën shumë.

Por trazira e tregut financiar shkaktoi një panik në mes të udhëheqsve të eurozonës, duke bërë që të gabohet në diagnozën e dobësisëdhe të përshkruhet ilaçi i gabuar, i cili vetëm bëri që të gjenerohen simptoma të reja. Përderisa premtimi i Draghi, i cili kishte të bëjë me “transaksionet plotësisht monetar” të BQE-së– si dhe nga operacioni i saj afatgjatë për rifinancim dhe programi i saj emergjent për asistimin e likuiditetit – ka blerë kohë dhe ka ulur kthimin, kriza bankare e eurozonës vazhdon.

Udhëheqësit e eurozonës duhet të kenë parasysh që shkurtimet në shpenzime nuk do të bëjnë asgjë për të stabilizuar bilancin e bankave të shteteve kyçe që u janë ekspozuar shumë borxhit sovran të shteteve periferike. Të gjitha shënjat e rimëkëmbjes do të dëshmohen të jenë iluzione deri sa Europa të refuzon shkurtimet buxhetore në saj të një qasje të orientuar në rritje.

(Përktheu D.G.)

Mark Blyth është Profesor i Ekonomisë Politike Ndërkombëtare në Brown University dhe është autori i Austerity: The History of a Dangerous Idea (Shkurtimet buxhetore: Historia e një ideje të rrezikshme).

(Të drejtat autoriale: Project Syndicate, 2013, 
www.project-syndicate.org. lajmi.net është anëtare e rrjetit të Project Syndicate.)